Το μάθημα καλύπτει χρονικά και πολιτισμικά τις περιόδους της Τελικής Νεολιθικής ή Χαλκολιθικής (π. 4500 – 3200 π.Χ.) και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (π. 3000 – 2200 π.Χ.) στον ηπειρωτικό και νησιωτικό Ελλαδικό χώρο. Το μάθημα έχει δύο βασικούς στόχους: (α) να επισημάνει την πολυμορφία που διακρίνει τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο στα τέλη της Νεολιθικής περιόδου και στις αρχές της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο, και (β) να εξηγήσει τις διαδικασίες, τον ρυθμό και τις επιλογές που διαμορφώνουν το είδος των πολιτισμικών μεταβολών κατά τη μετάβαση από την Εποχή του Λίθου στην Εποχή του Χαλκού. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα εξετάσουμε συγκριτικά τις μεταβολές αλλά και την στασιμότητα που χαρακτηρίζουν τις μεταβατικές κοινωνίες στους τομείς της κατοίκησης, της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης, της οικονομίας, της τεχνολογίας και των ιδεολογικών πρακτικών. Θα ασχοληθούμε επίσης με το ζήτημα της κοινωνικής πολυπλοκότητας στην προϊστορική περίοδο και θα διερευνήσουμε την ορθότητα της σύνδεσης των θεωρούμενων σύνθετων κοινωνιών με το φαινόμενο της κοινωνικής ιεραρχίας. Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/φοιτήτριες θα είναι σε θέση να αντιληφθούν, αλλά και να εξηγήσουν τις μεταβολές όπου και όταν εμφανίζονται κατά τη μετάβαση από την Εποχή του Λίθου στην Εποχής του Χαλκού στο προϊστορικό Αιγαίο. Επιπλέον, θα διερευνήσουμε κατά πόσο τελικά ο τεχνολογική αιτιοκρατία εξυπηρετεί ικανοποιητικά την ανάλυση και ερμηνεία των αρχαίων κοινωνιών. Τέλος, το μάθημα δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές/στις φοιτήτριες να αντιληφθούν την πολιτισμική μεταβολή, ανεξάρτητα από τα εξελικτικά μοντέλα, εξετάζοντας με κριτικό τρόπο τις επιλογές των προϊστορικών κοινωνιών να υιοθετήσουν καινοτομίες ή να διατηρήσουν παλαιότερες πολιτισμικές παραδόσεις.
- Διδάσκων: Maria Mina
Σκοπός του μαθήματος είναι η ανάπτυξη μεθόδων προσέγγισης των αρχαίων πηγών, όσον αφορά στην αποκωδικοποίηση των σχέσεων των λαών της Μεσογείου κατά τη διάρκεια της Αρχαϊκής και της Κλασσικής Περιόδου. Τονίζεται ότι η αφετηρία καθώς και η προσέγγιση αυτή θα είναι ελληνοκεντρική,καθώς θα εξεταστούν φιλολογικές και ιστορικές μαρτυρίες που προέρχονται από την ελληνική επικράτεια. Το υλικό ταξινομείται σε 4 βασικές ενότητες: α) Πηγές, προβλήματα, ερμηνεία της Ιστορίας,β) ο β’ αποικισμός (750-550 π.Χ.) και διαμόρφωση της πολιτισμικής και πολιτικής ταυτότητας της Ελλάδας, αποικιοκρατική δράση στη Μεσόγειο, εμπόριο στη Μεσόγειο των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων γ) Μεσόγειος και γεωργία, δ) ποικιλωνυμία της Μεσογείου μέσα από τις γραμματειακές πηγές.
- Διδάσκων: Anastasios Chamouzas
- Διδάσκων: Vasileios Sidiropoulos
- Διδάσκων: Spyros Siropoulos
Το μάθημα εξετάζει τα μορφολογικά, δομιολειτουργικά και συντακτικά στοιχεία της αιγυπτιακής γλώσσας του Μέσου Βασιλείου (κλασικά αιγυπτιακά) μέσα από την ανάλυση ιερογλυφικών επιγραφών και σύντομων αποσπασμάτων της αρχαίας αιγυπτιακής γραμματολογίας. Ο/η φοιτητής/τρια εξοικειώνεται με τα βασικά χαρακτηριστικά και τις στρατηγικές ανάγνωσης των ιερογλυφικών σημείων και εισάγεται στη γραμματική και το συντακτικό του μη ρηματικού λόγου: ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, προσδιορισμός, ιδιότητα, κατάσταση. Παράλληλα, έρχεται σε επαφή με βασικές πτυχές και τεχνικές της επιγραφικής μέσα από την ανάλυση αντιπροσωπευτικών ταφικών και αναθηματικών επιγραφών και μνημείων του Μέσου Βασιλείου.
- Διδάσκων: Panagiotis Kousoulis
Το μάθημα εστιάζει στη μελέτη του βυζαντινού ψηφιδωτού που αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες εικαστικές εκφάνσεις της ύστερης αρχαιότητας. Η εμφάνιση του βοτσαλωτού ψηφιδωτού στα πρώτα γνωστά έργα που χρονολογούνται στην αρχαϊκή περίοδο και η αντικατάστασή του από το ψηφιδωτό με την τεχνική της κομμένης και από τις τέσσερις πλευρές ψηφίδας (opus tessellatum) αποτελούν βασικούς άξονες στην ανάπτυξη των εισαγωγικών μαθημάτων για τη γνώση του αρχαίου ψηφιδωτού. Στη συνέχεια δίνεται έμφαση στο ρωμαϊκό ψηφιδωτό και εξετάζονται τα βασικότερα χαρακτηριστικά του στη θεματολογία, την εικονογραφία γενικότερα και την τεχνική. Βασικός άξονας μελέτης είναι το βυζαντινό ψηφιδωτό που κοσμεί τόσο το δάπεδο όσο και τους τοίχους των πρωτοχριστιανικών κυρίως βασιλικών, αλλά και πολυτελών οικιών σε σημαντικά καλλιτεχνικά κέντρα της ανατολικής Μεσογείου. Παρουσιάζονται οι ομοιότητες και οι διαφορές του σε σχέση με το ρωμαϊκό ψηφιδωτό και δίνεται έμφαση σε εικονογραφικά θέματα. Επιπλέον εξετάζεται το επιγραφικό υλικό των ψηφιδωτών, το οποίο προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την κοινωνία, τους πάτρωνες και την καλλιτεχνική προσωπικότητα των ψηφοθετών. Ο συμβολισμός του χώρου στις βασιλικές σε σχέση με την εικονογραφία αποτελεί επίσης σημαντικό στόχο του μαθήματος.
- Διδάσκων: Christina Papakyriakou
- Διδάσκων: Nektarios Zarras
Το μάθημα εξετάζει τον χαρακτήρα και τη σημασιολογία της αρχαίας αιγυπτιακής θρησκείας και τελετουργικής πρακτικής, καθώς και τις συνακόλουθες επιδράσεις στη μαγικοθρησκευτική και φιλοσοφική παράδοση της Ύστερης Αρχαιότητας στη Μεσόγειο. Αναλύεται ο συμβολισμός του αιγυπτιακού τελετουργικού τυπικού και της θρησκευτικής δραματουργίας, τονίζεται η αλληλένδετη σχέση της μαγείας με το θρησκευτικό σύστημα σκέψης και συμπεριφοράς των αρχαίων Αιγυπτίων και περιγράφεται η αιγυπτιακή νεκρική ιδεολογία και ταφική πρακτική. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εξέλιξη της φαραωνικής θρησκείας κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο και τονίζεται η συμβολή της ελληνικής κοσμοθεωρίας και θεολογίας στην ανάπτυξη ενός ιδιάζοντος θρησκευτικού συγκρητισμού στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον της ελληνιστικής οικουμένης. Σκιαγραφείται η εικόνα και σημασία μιας «άλλης» Αιγύπτου ως γεωπολιτι(σμι)κού χώρου εντὸς του οποίου διαμορφώνονται οι συνθήκες για τη διαλεκτικὴ ώσμωση της θεουργικής φιλοσοφίας της Ύστερης Αρχαιότητας με τη γηγενή αιγυπτιακή θεολογία.
- Διδάσκων: Panagiotis Kousoulis
- Διδάσκων: Panagiotis Pachis
Το μάθημα, εξετάζει τη σχέση της Αρχαιολογίας με τη Νομισματική και τη σημασία του νομίσματος, ως αρχαιολογικής μαρτυρίας, για την ερμηνεία του παρελθόντος. Παρουσιάζονται οι τύποι της αρχαιολογικής μαρτυρίας με βάση την αρχαιολογική θεωρία, τα χαρακτηριστικά του νομίσματος, οι νομισματικοί όροι και η μεθοδολογία. Εξετάζονται τέσσερεις επιμέρους κατηγορίες αρχαιολογικής-νομισματικής μαρτυρίας: οι «θησαυροί», τα εγκαίνια, τα σποραδικά ανασκαφικά νομίσματα και τα εντάφια νομίσματα, ενώ αναλύεται, επιπλέον, η σημασία του νομίσματος ως τεχνουργήματος και φορέα τέχνης. Όλα τα παραπάνω εξετάζονται μέσα από μελέτες περιπτώσεων, ενώ παρουσιάζονται κατά περίπτωση και νομισματοκοπίες πόλεων ή ευρύτερων περιοχών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, πάντα μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της ιστορίας, της τέχνης και του πολιτισμού εν γένει της περιοχής. Το μάθημα επιχειρεί να καταστήσει κατανοητή η θέση του νομίσματος, όχι μόνον ως συναλλακτικού μέσου, αλλά και ως τεκμηρίου για την ιστορία, την αρχαιολογία και την τέχνη της εκάστοτε εποχής σε έναν συγκεκριμένο τόπο.
- Διδάσκων: Emmanouil Stefanakis